Η Ισορροπία του Nash: Κριτική παρουσίαση του έργου

Φωτογραφίες-κείμενο: Άγγελος Καλοδούκας

H παράσταση « Ισορροπία του Nash» δόθηκε χτες Κυριακή 31/1 χάρις στην κινητοποίηση του κόσμου που υπερασπίστηκε την ελευθερία του λόγου και της τέχνης. Πάνω από 120 άτομα κατόρθωσαν να μπουν στην αίθουσα ενώ τουλάχιστον 200 έμεινα έξω από το θέατρο. Πρόκειται πραγματικά για μια πολύ μεγάλη νίκη της ελευθερίας απέναντι στο φόβο και το σκοταδισμό. Θα πρέπει επίσης, για να είμαστε δίκαιοι, να σημειώσουμε ότι η παράσταση έγινε δυνατή χάρη και στην άδεια που έδωσε ο Στάθης Λιβαθινός (καλλιτεχνικός διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου).

Η παράσταση δόθηκε, λοιπόν, παρά την υστερία της δεξιάς και ακροδεξιάς (που έχουν στήσει πολιτικές καριέρες στην «αντιτρομοκρατική υστερία»). Το θεατρικό έργο το καταδίκασαν ότι δήθεν «προβάλει με θετικό τρόπο την τρομοκρατία» χωρίς καν να έχουν μπει στον κόπο να το δουν! Ακόμα χειρότερα, το έργο καταδικάστηκε επειδή (άκουσον, άκουσον!) έχει μερικά αποσπάσματα από το βιβλίο του Ξηρού! Ο μεσαίωνας βρικολάκιασε! Φανταστείτε, ούτε στις ΗΠΑ (τη γενέτειρα του μακαρθισμού και ηγέτιδα του ακραίου συντηρητισμού) δεν διανοήθηκαν να απαγορεύσουν ταινίες που υμνούν ή δικαιολογούν ανοιχτά μαφιόζους (μεταξύ των οποίων «Ο Νονός» του Κόπολα). Αλλά στην Ελλάδα ζούμε, όπου εφημερίδες ζητούν να κρεμαστεί ο πρωθυπουργός της χώρας και υπουργοί του, αλλά δεν επιτρέπεται σ’ ένα έργο τέχνης να υπάρχουν αποσπάσματα από ένα βιβλίο, «γιατί είναι βιβλίο ενός τρομοκράτη»…

Στην πραγματικότητα το θεατρικό έργο «Η Ισορροπία του Nash» είναι πραγματικά τροφή για σκέψη, μακριά από οποιαδήποτε εύκολο (και εύπεπτο) διδακτισμό ή ηθικολογία. Σκελετός του θεατρικού είναι «Οι Δίκαιοι», του μεγάλου Γάλλου συγγραφέα του 20ου αιώνα και νομπελίστα Αλμπέρ Καμύ. Σε αυτό ο Καμύ καταπιάνεται με μια αληθινή ιστορία. Το ένοπλο τμήμα του ρωσικού Σοσιαλεπαναστατικού κόμματος αποφασίζει να εκτελέσει τον Μεγάλο Δούκα Σεργκέι Αλεξάντροβιτς, θείο του Τσάρου. Η ιστορία των Δίκαιων εκτυλίσσεται στην Μόσχα του 1905. Το χτύπημα αρχικά θα ματαιωθεί γιατί ο εκτελεστής επαναστάτης (ο Καλιάγιεφ) δεν θέλει να σκοτωθούν δυο παιδιά που τον συνόδευαν, τα ανίψια του δούκα. Αυτό προκαλεί στην επαναστατική ομάδα μια ζωηρή συζήτηση. Ένας από την ομάδα κατηγορεί τον Καλιάγιεφ ως δειλό, γιατί ο θάνατος δυο μικρών παιδιών είναι μικρό τίμημα μπροστά στη εκτέλεση ενός τυράννου που ευθύνεται για τη δολοφονία και καταπίεση δεκάδων χιλιάδων ανθρώπων. Ο Καμύ θέτει το ερώτημα: «Δικαιούται ο εξεγερμένος να σκοτώνει;». Το έργο του Καμύ ενώ καταπιάνεται με πολιτικά ερωτήματα θέτει ταυτόχρονα υπαρξιακά ζητήματα, τι είναι ο άνθρωπος, τι δικαιώνει την ύπαρξη του; Έχει ένας επαναστάτης δικαίωμα ζωής και θανάτου πάνω στα μέλη της άρχουσας τάξης που επιδιώκει να ανατρέψει; Επιπλέον, ένα μέλος μιας επαναστατικής οργάνωσης έχει τυφλή σχέση εξάρτησης μαζί της;

Στο δεύτερο μέρος της «Ισορροπίας του Nash» παρουσιάζονται αποσπάσματα από το βιβλίο του Σάββα Ξηρού «Η Μέρα Εκείνη – 1560 ώρες στην εντατική -Μια μαρτυρία για το δικό μας Γκουαντάναμο». Η παρουσίαση είναι ψυχρή, δεν ηρωοποιεί τον Ξηρό, αλλά θέτει ερωτήματα, όπως και στο πρώτο μέρος, αφήνοντας τον θεατή να σκεφτεί: δικαιούται το επίσημο κράτος να διαπράττει βασανιστήρια, να παραβιάζει στοιχειώδεις δημοκρατικούς κανόνες στο όνομα της καταπολέμησης του όποιου εχθρού; Ταυτόχρονα οι ηθοποιοί διαβάζουν αποσπάσματα από εφημερίδες που αναφέρονται σε βασανιστήρια στο Γκουαντάναμο, και ακόμα, σε κατηγορίες που ασκήθηκαν σε κατοίκους της Χαλκιδικής με βάση τον αντιτρομοκρατικό νόμο για τις κινητοποιήσεις τους ενάντια στην Eldorado Gold …

Στο τέλος του έργου επανέρχεται ο Καμύ και το έργο του «Οι Δίκαιοι». Ένας από τους ανακριτές θέτει στον Καλιάγιεφ το δίλημμα: δεν σκότωσε αρχικά τον Μεγάλο Δούκα λόγω της παρουσίας δυο παιδιών. Μήπως αυτό σημαίνει ότι η επαναστατική βία δεν είναι αρκετή ώστε να ανατρέψει ένα καθεστώς; Να θυμηθούμε, ότι όταν οι Αμερικανοί εκτελούν τρομοκράτες με drones, όταν ταυτόχρονα δολοφονούνται δεκάδες γυναικόπαιδα, θεωρούν αυτούς τους θανάτους ως «παράπλευρες απώλειες»...

Επαναλαμβάνω για το τέλος: το θεατρικό είναι τροφή για τη σκέψη, δεν δίνει απαντήσεις. Ένα είναι σίγουρο: οι εχθροί της ελευθερίας στη σημερινή Ελλάδα, θα ζητήσουν και την απαγόρευση του έργου του Αλμπέρ Καμύ…

Υστερόγραφο: Λόγω των αντιδράσεων της Δεξιάς και Ακροδεξιάς 4-5 παραστάσεις του έργου δεν πραγματοποιήθηκαν. Δεν θα έπρεπε να αναπληρωθούν; Μια εντελώς αθώα ερώτηση…