Η Ισορροπία του Nash: Κριτική παρουσίαση του έργου

Φωτογραφίες-κείμενο: Άγγελος Καλοδούκας

H παράσταση « Ισορροπία του Nash» δόθηκε χτες Κυριακή 31/1 χάρις στην κινητοποίηση του κόσμου που υπερασπίστηκε την ελευθερία του λόγου και της τέχνης. Πάνω από 120 άτομα κατόρθωσαν να μπουν στην αίθουσα ενώ τουλάχιστον 200 έμεινα έξω από το θέατρο. Πρόκειται πραγματικά για μια πολύ μεγάλη νίκη της ελευθερίας απέναντι στο φόβο και το σκοταδισμό. Θα πρέπει επίσης, για να είμαστε δίκαιοι, να σημειώσουμε ότι η παράσταση έγινε δυνατή χάρη και στην άδεια που έδωσε ο Στάθης Λιβαθινός (καλλιτεχνικός διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου).

Η παράσταση δόθηκε, λοιπόν, παρά την υστερία της δεξιάς και ακροδεξιάς (που έχουν στήσει πολιτικές καριέρες στην «αντιτρομοκρατική υστερία»). Το θεατρικό έργο το καταδίκασαν ότι δήθεν «προβάλει με θετικό τρόπο την τρομοκρατία» χωρίς καν να έχουν μπει στον κόπο να το δουν! Ακόμα χειρότερα, το έργο καταδικάστηκε επειδή (άκουσον, άκουσον!) έχει μερικά αποσπάσματα από το βιβλίο του Ξηρού! Ο μεσαίωνας βρικολάκιασε! Φανταστείτε, ούτε στις ΗΠΑ (τη γενέτειρα του μακαρθισμού και ηγέτιδα του ακραίου συντηρητισμού) δεν διανοήθηκαν να απαγορεύσουν ταινίες που υμνούν ή δικαιολογούν ανοιχτά μαφιόζους (μεταξύ των οποίων «Ο Νονός» του Κόπολα). Αλλά στην Ελλάδα ζούμε, όπου εφημερίδες ζητούν να κρεμαστεί ο πρωθυπουργός της χώρας και υπουργοί του, αλλά δεν επιτρέπεται σ’ ένα έργο τέχνης να υπάρχουν αποσπάσματα από ένα βιβλίο, «γιατί είναι βιβλίο ενός τρομοκράτη»…

Στην πραγματικότητα το θεατρικό έργο «Η Ισορροπία του Nash» είναι πραγματικά τροφή για σκέψη, μακριά από οποιαδήποτε εύκολο (και εύπεπτο) διδακτισμό ή ηθικολογία. Σκελετός του θεατρικού είναι «Οι Δίκαιοι», του μεγάλου Γάλλου συγγραφέα του 20ου αιώνα και νομπελίστα Αλμπέρ Καμύ. Σε αυτό ο Καμύ καταπιάνεται με μια αληθινή ιστορία. Το ένοπλο τμήμα του ρωσικού Σοσιαλεπαναστατικού κόμματος αποφασίζει να εκτελέσει τον Μεγάλο Δούκα Σεργκέι Αλεξάντροβιτς, θείο του Τσάρου. Η ιστορία των Δίκαιων εκτυλίσσεται στην Μόσχα του 1905. Το χτύπημα αρχικά θα ματαιωθεί γιατί ο εκτελεστής επαναστάτης (ο Καλιάγιεφ) δεν θέλει να σκοτωθούν δυο παιδιά που τον συνόδευαν, τα ανίψια του δούκα. Αυτό προκαλεί στην επαναστατική ομάδα μια ζωηρή συζήτηση. Ένας από την ομάδα κατηγορεί τον Καλιάγιεφ ως δειλό, γιατί ο θάνατος δυο μικρών παιδιών είναι μικρό τίμημα μπροστά στη εκτέλεση ενός τυράννου που ευθύνεται για τη δολοφονία και καταπίεση δεκάδων χιλιάδων ανθρώπων. Ο Καμύ θέτει το ερώτημα: «Δικαιούται ο εξεγερμένος να σκοτώνει;». Το έργο του Καμύ ενώ καταπιάνεται με πολιτικά ερωτήματα θέτει ταυτόχρονα υπαρξιακά ζητήματα, τι είναι ο άνθρωπος, τι δικαιώνει την ύπαρξη του; Έχει ένας επαναστάτης δικαίωμα ζωής και θανάτου πάνω στα μέλη της άρχουσας τάξης που επιδιώκει να ανατρέψει; Επιπλέον, ένα μέλος μιας επαναστατικής οργάνωσης έχει τυφλή σχέση εξάρτησης μαζί της;

Στο δεύτερο μέρος της «Ισορροπίας του Nash» παρουσιάζονται αποσπάσματα από το βιβλίο του Σάββα Ξηρού «Η Μέρα Εκείνη – 1560 ώρες στην εντατική -Μια μαρτυρία για το δικό μας Γκουαντάναμο». Η παρουσίαση είναι ψυχρή, δεν ηρωοποιεί τον Ξηρό, αλλά θέτει ερωτήματα, όπως και στο πρώτο μέρος, αφήνοντας τον θεατή να σκεφτεί: δικαιούται το επίσημο κράτος να διαπράττει βασανιστήρια, να παραβιάζει στοιχειώδεις δημοκρατικούς κανόνες στο όνομα της καταπολέμησης του όποιου εχθρού; Ταυτόχρονα οι ηθοποιοί διαβάζουν αποσπάσματα από εφημερίδες που αναφέρονται σε βασανιστήρια στο Γκουαντάναμο, και ακόμα, σε κατηγορίες που ασκήθηκαν σε κατοίκους της Χαλκιδικής με βάση τον αντιτρομοκρατικό νόμο για τις κινητοποιήσεις τους ενάντια στην Eldorado Gold …

Στο τέλος του έργου επανέρχεται ο Καμύ και το έργο του «Οι Δίκαιοι». Ένας από τους ανακριτές θέτει στον Καλιάγιεφ το δίλημμα: δεν σκότωσε αρχικά τον Μεγάλο Δούκα λόγω της παρουσίας δυο παιδιών. Μήπως αυτό σημαίνει ότι η επαναστατική βία δεν είναι αρκετή ώστε να ανατρέψει ένα καθεστώς; Να θυμηθούμε, ότι όταν οι Αμερικανοί εκτελούν τρομοκράτες με drones, όταν ταυτόχρονα δολοφονούνται δεκάδες γυναικόπαιδα, θεωρούν αυτούς τους θανάτους ως «παράπλευρες απώλειες»...

Επαναλαμβάνω για το τέλος: το θεατρικό είναι τροφή για τη σκέψη, δεν δίνει απαντήσεις. Ένα είναι σίγουρο: οι εχθροί της ελευθερίας στη σημερινή Ελλάδα, θα ζητήσουν και την απαγόρευση του έργου του Αλμπέρ Καμύ…

Υστερόγραφο: Λόγω των αντιδράσεων της Δεξιάς και Ακροδεξιάς 4-5 παραστάσεις του έργου δεν πραγματοποιήθηκαν. Δεν θα έπρεπε να αναπληρωθούν; Μια εντελώς αθώα ερώτηση…

28/01/2016 

Ανακοίνωση για την παράσταση «Ισορροπία του Nash»

Η παράσταση Ισορροπία του Nash που παίζεται στην Πειραματική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου  ξέφυγε από τον καλλιτεχνικό της στόχο και μοιάζει, χωρίς να το επιδιώκει, να εξαντλεί τις αντοχές μιας κοινωνίας. Έγινε αντικείμενο πολιτικής εκμετάλλευσης σε μια  δύσκολη συγκυρία και παρερμηνεύτηκε η ιδεολογική της πρόθεση. Δέχτηκε τη σκληρή και απολύτως δογματική κριτική ανθρώπων που, ως επί το πλείστον, δεν την έχουν παρακολουθήσει. 

Ενώ το βασικό της μήνυμα είναι πως καμία ιδέα δεν δικαιούται να αφαιρέσει ανθρώπινη ζωή, η παράσταση οδήγησε, ερήμην της, στο αντίθετο από το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα, προξενώντας περισσότερο πόνο παρά προβληματισμό. Τέλος, ενεργοποίησε αντιδράσεις ακραίων κύκλων, που έφτασαν στο σημείο να εκφράζουν απειλές για τη σωματική ακεραιότητα του κοινού, των καλλιτεχνών και των εργαζομένων του Εθνικού Θεάτρου. 

Κάτω από αυτές τις συνθήκες θεωρούμε ότι η συνέχιση της παράστασης θα καλλιεργήσει τη στρεβλή εντύπωση ότι το Εθνικό Θέατρο, αντί να προβάλει τη σύγχρονη καλλιτεχνική δημιουργία και το γόνιμο προβληματισμό, στηρίζει εγκληματίες για πάντα καταδικασμένους στη συνείδηση του ελληνικού λαού.

Για τους παραπάνω λόγους επιλέγουμε να σταματήσουμε τις παραστάσεις του έργου Ισορροπία του Nash, χωρίς επ’ ουδενί να παραιτούμαστε από το δικαίωμα, τώρα και στο μέλλον, της ελεύθερης καλλιτεχνικής έκφρασης, όπως οφείλουμε να κάνουμε ως Εθνικό Θέατρο.

Από την Καλλιτεχνική Διεύθυνση

του Εθνικού Θεάτρου



\ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΟΥ Σ.Ε.Ε.Θ., ΤΗΣ Π.Ο.Θ.Α., ΤΟΥ Σ.Ε.Η. Αθήνα, 28-01-2016  «Καμιά ιδέα δεν μπορεί να δικαιολογήσει εγκλήματα εναντίον της ανθρώπινης ζωής»   Το Σωματείο Εργαζομένων Εθνικού Θεάτρου, το Σωματείο Ελλήνων Ηθοποιών και η Πανελλήνια Ομοσπονδία Θεάματος Ακροάματος, με αφορμή το θόρυβο που προκλήθηκε για την παράσταση του Εθνικού Θεάτρου «Ισορροπία του Nash» δηλώνουμε ότι η ελευθερία του λόγου και της έκφρασης είναι θεμελιώδης αρχή της τέχνης του θεάτρου. Καταδικάζουμε τις ενέργειες που θίγουν, προσβάλλουν, απειλούν και στερούν το δικαίωμα αυτό, καθώς και τις φωνές που ζητούν το κατέβασμα της παράστασης.  Το Εθνικό Θέατρο, η πρώτη θεατρική σκηνή της χώρας, οφείλει να προωθήσει την ελευθερία του λόγου και της έκφρασης, που αποτελούν τα βασικά συστατικά της δημοκρατίας. Το Εθνικό Θέατρο είναι χώρος δημόσιου διαλόγου, πόσο μάλλον η πειραματική του σκηνή.  Εμείς, οι άνθρωποι που υπηρετούμε το θέατρο, είμαστε ενάντια σε ότι περιορίζει, ελέγχει, λογοκρίνει, καταστέλλει και προσπαθεί να εκφοβίσει τη θεατρική τέχνη.   ΤΑ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΑ ΣΥΜΒΟΥΛΙΑ  ΤΟΥ Σ.Ε.Ε.Θ., ΤΗΣ Π.Ο.Θ.Α., ΤΟΥ Σ.Ε.Η.

Πηγή Δημητρακοπούλου 6 ώρες ·

Μου πήρε δυο μέρες για να συνέλθω από την έκπληξη και να μπορέσω να αρθρώσω λόγο.

Δυο μέρες “στη δίνη του κυκλώνα” που έβλεπα τη φωτογραφία μου σ' όλα τα δελτία ειδήσεων και δεν το πίστευα, το όνομα μου παντού, ένοιωσα σαν καταζητούμενη.

Μέσα σε μια νύχτα “κέρδισα” όλη τη δημοσιότητα που είχα καταφέρει να αποφύγω στα 20 χρόνια δουλειάς στην τηλεόραση. Νόμισα πως δεν ζω στην Ευρώπη του 2016, αλλά σε κάποια μακρινή χώρα της Ασίας, απ' αυτές που λιθοβολούν τους ¨ασεβείς”.

Άκουσα πολλά, -τα περισσότερα δεν έχουν καμία σχέση με την πραγματικότητα- από πολλούς και διάφορους. Αν και έχω συνηθίσει να μιλάω με την δουλειά μου, κι όχι με τα λόγια, θα προσπαθήσω να ξεκαθαρίσω ένα -δυο πράγματα απλά και ειλικρινά:

Το Εθνικό θέατρο και οι άνθρωποι του, δεν έχουν καμία ευθύνη για την επιλογή των κειμένων της παράστασης. Η ευθύνη είναι αποκλειστικά δική μου και την αναλαμβάνω εξ ολοκλήρου. Και είναι προς τιμήν του Κου Λιβαθινού που δεν προσπάθησε να κάνει “προληπτική λογοκρισία” πριν ανεβεί η παράσταση, για να προστατεύσει τον εαυτό του από τον ανηλεή πόλεμο που υφίσταται σήμερα. Το αντίθετο θα ήταν καταδικαστέο, όχι αυτό που έκανε. Το ίδιο βέβαια ισχύει και για τους διευθυντές της Πειραματικής σκηνής. (Δυστυχώς πρέπει να λέμε και τα αυτονόητα.)

Κανείς δεν θα ήθελε ελπίζω να γυρίσουμε στην εποχή της Χούντας, που τα σενάρια και τα θεατρικά κείμενα σφραγίζονταν σε κάθε σελίδα από την επιτροπή Λογοκρισίας. Το ότι δεν “λογοκρίθηκα” όμως, εν έτει 2016, θεωρήθηκε ατόπημα, και το ότι χρησιμοποίησα βιβλίο μέλους μιας οργάνωσης που εξαρθρώθηκε πριν 14 χρόνια, τουλάχιστον “εγκληματικό”.

Δεν έχω κάνει τίποτα που να θέλω να απολογηθώ γι αυτό, αντίθετα είμαι περήφανη γιατί με πολλή δουλειά, κόπο, μεράκι και σεβασμό δώσαμε μαζί με όλους τους ηθοποιούς και τους συνεργάτες μου τον καλύτερο μας εαυτό για να βγει με ελάχιστα μέσα -κόστος και χρόνο- μια αξιοπρεπής παράσταση και να “ισορροπήσουμε” σ' ένα τόσο δύσκολο θέμα. Η ίδια η παράσταση είναι η απάντηση μας σε όλα. Το αν τα καταφέραμε ή όχι, μπορούν να το κρίνουν μόνο οι θεατές της, αλλά με κριτήρια καλλιτεχνικά, όχι πολιτικά, ούτε ιδεολογικά.

Σέβομαι απόλυτα τη θλίψη των συγγενών των θυμάτων, είναι οι μόνοι που πραγματικά δικαιούνται να έχουν ενστάσεις, αν και δεν έχουν δει την παράσταση. Ούτε θα τους συνιστούσα να την δουν, το θέμα από μόνο του είναι επώδυνο γι αυτούς. Αυτοί είναι και τα μεγαλύτερα θύματα όλης αυτής της εκρηκτικής δημοσιότητας, γιατί τους ξύπνησε τραγικές μνήμες. Έχω να τους απαντήσω μόνο ότι κανείς δεν “εξαγνίζεται”, ούτε “ηρωοποιείται” επειδή καταπατήθηκαν τα δικαιώματα του, αυτό είναι εντελώς διαφορετικό θέμα και δεν αναιρεί τις πράξεις του.

Στους υπόλοιπους, πολιτικούς και δημοσιογράφους που γέμισαν έξαλλοι τα τηλεπαράθυρα έχω να πω το εξής:

Δεν κινδυνεύει πια από κανέναν Σάββα Ξηρό η Δημοκρατία μας κύριοι, αυτός έχει αφοπλιστεί χρόνια τώρα. Κινδυνεύει από πολλά άλλα, πολύ πιο σοβαρά, που τα ξέρουμε καλά όλοι μας, και ένα απ' αυτά, το ελάχιστο, που πρέπει να προασπιζόμαστε καθημερινά, είναι η ελευθερία της έκφρασης. Αν πάλι κάποιοι εκμεταλλεύονται την παράσταση μόνο για να κάνουν “εύκολη” αντιπολίτευση, να ξέρουν ότι το Θέατρο και γενικά ο Πολιτισμός δεν προσφέρονται γι αυτόν τον σκοπό. Άλλωστε δεν είναι και το δυνατό τους σημείο, ας ‘’αγωνιστούν’’ αλλού.